فرش این وسیله زینت بخش خانه ها که یکی از عوامل مؤثر در چیدمان و دکوراسیون منزل است انواع مختلفی دارد و به طرح های گوناگونی نیز عرضه می شوند. مانند سایر وسایل موجود در خانه فرش ها نیز نیاز به نگهداری دارند. قبل از اینکه به نکات نگهداری از فرش و قالیچه بپردازیم لازم است تا ابتدا نیم نگاهی به تاریخچه صنعت فرش داشته باشیم. صنعتی که امروز باعث رشد اقتصاد و درآمدزایی ارزی برای کشورمان شده است.
تاریخچه فرش ایرانی
فرش تاریخچه ای طولانی دارد و از زمان های دور بشر به این هنر ارزنده علاقه زیادی داشته است. اولین اثر به جا مانده از فرشبافی چاقویی مخصوص بافت فرش است که قدمت آن به ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. قالیبافی در ایران در دوران صفوی و شاه طهماسب و شاه عباس کبیر به اوج خود رسید و در آن زمان ارزش فوق العاده ای داشت. تعداد ۳۰۰۰ فرش باستانی و عتیقه از این دوران به جا مانده است که در حال حاضر برخی از آنها بازسازی شده اند و در موزه های داخل و خارج کشور نگهداری می شوند. در قرن نوزدهم فرش های گران بها و مرغوب به ویژه فرش تبریز از ایران به اروپا صادر و سپس به قسطنطنیه فرستاده شدند. تا جنگ جهانی اول کشورهای اروپایی تعدادی کارگاه های قالیبافی در برخی از استان های ایران گشودند به همین منظور تولید فرش در آن زمان با افزایش زیادی همراه شد.
یکی از باشکوه ترین و مهمترین فرش های ایران فرش بهارستان یا بهار خسرو است که به دوره ساسانی تعلق دارد. این فرش که در کاخ تیسفون قرار داشت بعد از حمله اعراب به قطعه های کوچک تبدیل شد و هرکدام به شکل جداگانه به فروش گذاشته شد. همچنین در زمان تسلط مغول ها (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) قالیبافی به سطح بسیار رفیعی از زیبایی و تکنیک رسید. می‌توان گفت شکوفایی این صنعت مصادف با حکومت غازان خان (۱۳۰۷-۱۲۹۵ میلادی) بود. در زمان حاکمان قاجار صنعت فرش در ایران بار دیگر جان گرفت و ارسال آن به اروپا به افزایش رونق این صنعت کمک شایانی کرد. در اواخر قرن نوزدهم میلادی بعضی از شرکت های اروپایی و آمریکایی به ایران آمدند و این هنر را به کشور خودشان بردند. امروزه بافتن فرش به گسترده ترین هنر دستی در ایران مبدل شده که در خارج از کشور هم کاملاً شناخته شده است. فرش های ایرانی امروز به دلیل داشتن رنگ، تنوع و الگوهای گوناگون از شهرت و اعتبار خاصی در سراسر جهان برخوردارند.
زمان کشف قدیمی ترین فرش دستباف ایرانی به سال ۱۳۲۸ زمانی که رودنکو دومین مرحله کاوش های باستانی خود را پشت سر می گذاشت بر می گردد. او در کتابی که در ارتباط با اکتشافات سال ۱۳۳۲ که در روسیه منتشر کرد درباره فرش مکشوفه پازبریک این‌گونه نوشت: «بدون اینکه بتوانیم به طور حتم بگوییم این فرش کار کدامیک از سرزمین های ماد-پارت(خراسان قدیم) یا پارس است تاریخ فرش مذکور و پارچه هایی که در پازیریک کشف شد قرن پنجم و یا اوایل قرن چهارم پیش از میلاد تشخیص داده می شود.» سپس او اضافه می‌کند: «تاریخ این قالی از روی شکل اسب سواران معلوم می شود. طرز نشان دادن اسب های جنگی که به جای زین قالی بر پشت آنها گسترانده اند و پارچه روی سینه اسب از مشخصات آشوری ها است اما بر روی فرش پازیریک ریزه کاری های مختلف و طرز گره زدن دم اسب ها در نقوش برجسته تخت جمشید نیز دیده می‌شود.»
نکاتی برای تمیز کردن و نگهداری قالیچه ها و فرش ها
همانطور که می دانید فرش ایرانی جزو نفیس ترین کالاهای صادراتی و با ارزش کشورمان محسوب می شود به‌گونه ای که علاوه بر پسته و نفت ایران را با فرش نیز می شناسند. گفتنی است که در هر نقطه از ایران برای بافت فرش از طرح های مختلف و گوناگونی در دو نوع دستباف و ماشینی استفاده می کنند که نوع دستباف آنها از قیمت و ارزش بالاتری نسبت به فرش های ماشینی برخوردارند.
با توجه به پیش درآمد فوق اکنون به بررسی نکات مهم برای حفظ و نگهداری فرش و قالیچه ماشینی و دستباف می پردازیم.
دوری از نور خورشید
اگر فرش در برابر نور مستقیم خورشید قرار بگیرد روند پوسیدگی در آن تسریع می یابد و در نهایت به تجزیه تار و پود فرش منجر می شود. فرش هایی که تار و پود ابریشمی دارند بیشترین صدمه را از تابش مستقیم نور خورشید می بینند. پس بهتر است این وسیله ارزشمند را در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار ندهید.
در صورتیکه خانه شما آفتابگیر است و فرش ها مستقیماً از خورشید نور دریافت می کنند می توانید از رو فرشی برای محافظت از آنها استفاده کنید. همچنین پیشنهاد می شود برای جلوگیری از دو رنگ شدن فرش هر دو تا سه ماه یکبار فرش ها را سر و ته و جا به جا کنید.
رطوبت دشمن فرش
آب بهترین دوست و بدترین دشمن فرش است. ضمن آنکه آب بهترین وسیله برای تمیز کردن فرش و لکه برداری جزئی فرش های پشمی با رنگ ثابت است می‌تواند آسیب رسان نیز باشد. به این صورت که اگر فرش هایی با رنگ ثابت در رطوبت بالا برای مدت زمان زیادی بمانند رنگ پس داده و آسیب می بینند. اما این بدان معنی نیست که نباید از فرش ها در محیط هایی که در معرض آب قرار دارند مانند آشپزخانه و سرویس بهداشتی استفاده نکرد. راه چاره این است که اگر فرش خیس شد به سرعت آن را خشک کنید یا آن را در هوای آزاد پهن کنید یا با سشوار خشک‌کنید. در صورتیکه فرش شما در آب غوطه ور شده است قسمت مرطوب را در جهت خلاف خواب شانه کنید. همچنین پیشنهاد می شود که برای شستشوی خانگی از جارو برقی های مخصوص که دارای قدرت کشندگی مواد خشک و مرطوب هستند استفاده کنید تا رطوبت درون فرش باقی نماند. پس از شستن فرش لازم است که حداقل به مدت دو ساعت پنجره ها را باز بگذارید تا فرش کاملاً خشک شود.
اشیای سنگین روی فرش
اگر اشیای سنگین را برای مدت طولانی روی فرش قرار داده اید و حال جای آن اشیا روی فرش گود افتاده است نگران نباشید این مشکل را می توانید به راحتی با بخار آب حل کنید. به این صورت که به کمک بخار شوی داغ به قسمت مورد نظر بخار دهید و سپس آن محل را برس بزنید. با این کار پرز فرش ها به حالت اولیه خود بر می گردند.
مواظب لکه های فرش باشید
لکه چای روی فرش
ابتدا اضافی چای را از روی فرش با قاشق جمع کنید. سپس اسنفجی را که در آب و پودر لباسشویی زده اید روی لکه بکشید با اسفنج دیگری که با آب نیمه گرم مرطوب کرده اید روی محل لکه بکشید و بعد هم با دستمال خشک آن قسمت فرش را کاملاً خشک کنید.
لکه میوه و آبمیوه روی فرش
برای از بین بردن لکه میوه یا آبمیوه ابتدا میوه یا آبمیوه را با قاشق جمع کنید. سپس اسفنج را در آب سرد فرو برده و به محل لکه بکشید. اگر پاک نشد اسفنج را به مقدار مساوی الکل و آب آغشته کنید و به محل لکه بکشید. سپس با اسفنج مرطوب لکه را پاک‌کنید پس از آن با شامپو فرش آن قسمت را تمیز کنید.
لکه نوشابه روی فرش
می توانید بر روی لکه تازه کمی نمک بپاشید و بعد به کمک اسفنج خیس لکه را تمیز کنید و با اسفنج مرطوب با آب گرم محل مورد نظر را آبکشی کنید.
لکه شیر بر روی فرش
اضافی شیر را با قاشق از روی فرش جمع کنید. در آب گرم مقداری پودر لباسشویی بریزید و اسفنج را درون آن فرو برید. سپس این اسفنج را روی لکه بکشید و بعد آن را در آب گرم زده و محل لکه را پاک کنید.